Jan Paweł II, Czesław Miłosz, Władysław Anders, Władysław Bartoszewski, Tadeusz Mazowiecki, Stanisław Lem, Wojciech Korfanty, Leszek Kołakowski, Krzysztof Penderecki, Zbigniew Religa, Wisława Szymborska… to tylko nieliczni wybitni Polacy, którzy zostali nagrodzeni Orderem Orła Białego. Czym dokładniej jest to prestiżowe odznaczenie i jaka jest jego historia? Sprawdź!
Czym jest Order Orła Białego?
Order Orła Białego (OB.) jest najstarszym i najwyższym odznaczeniem, które jest przyznawane w Rzeczpospolitej Polsce. Jest ono nadawane wybitnym osobom, które na polu cywilnym oraz wojskowym, mają wyjątkowe zasługi dla pożytku naszego kraju.
W przeciwieństwie do wielu innych odznaczeń państwowych Order Orła Białego nie dzieli się na klasy. Może być przyznany zarówno Polakom, jak i najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych. Na przestrzeni dziejów to wyróżnienie uzyskało ponad 1300 osób, w tym ponad 800 Polaków i ponad 450 obcokrajowców.
Wielkim Mistrzem Orderu, a więc przewodniczącym Kapituły tego odznaczenia, jest urzędujący prezydent RP.
Jaka jest historia Orderu Orła Białego?
Dzieje Orderu Orła Białego są dłuższe, niż można by się tego spodziewać. Historia odznaczenia rozpoczęła się w 1705 roku. To wtedy order został ustanowiony przez króla Augusta II Mocnego. W czasach I Rzeczypospolitej był przyznawany głównie magnatom wspierającym króla w wolnej elekcji.
Rola odznaczenia spadła za panowania Augusta III (jego minister masowo „sprzedawał” Order Orła Białego), a także w okresie rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego, gdy przyznawano go de facto na rozkaz carycy Katarzyny II.
Po rozbiorze Polski do przyznawania Orderu powrócono w czasach Księstwa Warszawskiego, a po upadku powstania listopadowego został zlikwidowany ukazem cara i zastąpiony Cesarskim i Królewskim Orderem Orła Białego – nie jest on jednak uznawany za kontynuację odznaczenia polskiego.
Order Orła Białego powrócił dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, a dokładniej 4 lutego 1921 roku. Kontynuowano jego nadawanie aż do zakończenia II Wojny Światowej, jednak po jej zakończeniu, gdy w Polsce zapanował komunizm, zaprzestano tego. W czasach PRL-u najwyższym odznaczeniem państwowym był Order Budowniczych Polski Ludowej.
Restytucja Orderu Orła Białego nastąpiła 23 grudnia 1992 roku, a pierwszą osobą, która otrzymała go po powrocie do demokracji, był Papież Jan Paweł II.
Jak wygląda Order Orła Białego?
Wygląd Orderu Orła Białego zmieniał się kilkukrotnie na przestrzeni dziejów. Początkowo był owalnym medalem o czerwonym kolorze z jasnobłękitnym hasłem oraz hasłem Pro Fide, Rege et Lege, które oznaczało „Za Wiarę, Króla i Prawo”. Z czasem jednak wzór odznaczenia został zmieniony – najważniejsza modyfikacja nastąpiła po restytucji w 1921 roku. Wówczas łacińskie hasło zamieniono na polskie: Za Ojczyznę i Naród. Zmienił się również design Orderu, który wówczas stał się złotym krzyżem maltańskim z emaliowaną, białą obwódką i charakterystycznymi złotymi promieniami, a w jego centrum znajdował się ukoronowany orzeł biały. Jasnobłękitna szarfa pozostała.
Order Orła Białego przyznawany od 1992 roku ma podobny wzór, jednak istnieją ważne różnice – to np. bardziej wyrazista kolorystyka i wyraźniejsze promienie rozpościerające się pomiędzy ramionami krzyża maltańskiego.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego i innych odznaczeń polskich, zajrzyj do artykułu pod adresem https://www.skarbnicanarodowa.pl/kroniki-numizmatyczne/133-niezwykle-dzieje-polskich-odznaczen. Zainteresowaniu takimi wyróżnieniami na pewno z chęcią przyjrzą się też srebrnej monecie upamiętniającej 100. rocznicę przywrócenia Orderu Orła Białego. A jeśli interesujesz się numizmatyką, koniecznie przyjrzyj się też innym okazom dostępnym w kolekcji Skarbnicy Narodowej. To miejsce, w którym można znaleźć prawdziwe perełki!